Tarih: 2015-04-26 Kategorisi: Edebiyat Ders Notları ,Testler
MEKAN VE ŞAHIS KADROSU
Kurmaca bir eserde mekanın da karşımıza kurmaca bir şekilde çıkmasından doğal bir şey yoktur. Olay birliğini oluşturan kavramların özellikleri ve buna eşlik eden şahıs kadrosundaki kişilerin içinde bulundukları şartlar, kurmaca metinin şekillenmesinde rol oynayan faktörlerdir. Ayrıca anlatıcının durumu, bulunduğu mekanın tanıtılmasında önemli rol oynar. Bu sebepten ötürü mekan tasviriyle ilgili bölümler üzerinde dururken bu mekanın kim tarafından ne zaman görüldüğü ve kime anlatılmakta olduğunu iyice kavramak gerekir.
Batı tarzı hikaye ve mekan tasviri değişik özellikler gösteriri. Bu tarz hikaye ve romanlarda mekan tamamen hayal ürünü olsa da mekan yine de gerçek yerlere benzetilerek anlatılır. Sonuç itibariyle bu mekanı canlandırabilmek yani resmini çizebilmek mümkündür.
Mekan Şerif Aktaş’a göre: “vaka zincirinde ifade edilen hadiselerin sahnesi durumundadır.”(4). Mekan tasvirleri bu sahneyi canlandırmaya gayet yardımcıdır. Bunun yanında mekan tasvirleri eserdeki kahramanların bazı özelliklerini sunmaya da yardımcı olur.
Anlatım esasına bağlı edebi eserlerde mekana bakış anlatılan vaka zincirinin taşıdığı özelliklere bağlıdır. Bunun için tasvirle ilgili satır ve bölümleri içinde bulundukları metin içerisinde üstlendikler görevlere göre değerlendirmek yerinde olur. Son olarak belirmek gerekirse eserlerde mekan değişikliğine gitmek metnin ritmini etkiler.
ŞAHIS KADROSU
Şahıs kadrosu dediğimiz kişiler birliği, insani vasıflarla itibari metinlerde yer almaktadır. Bu kişilerin fiziki görüntüleri, ruhsal özellikleri ve istekleri, arzuları vardır. Daha önce değinmiş olduğumuz zaman ve mekandaki itibarilik şahıs kadrosunda da görülür. Her ne kadar şahıslar bütünüyle gerçek özellikler taşısa da bu onların itibari olmadığı anlamına gelmemektedir. Burada önem arzeden bir diğer nokta ise şahıs kadrosu ile tanımıyla insanlardan oluşan bir grup kastedilmektedir. Vakaya eşlik eden, şahıs hali verilmiş bir kavram, eşya, hayvan veya bitkiler de şahıs kadrosuna girebilmektedir.
Bir vakanın ortaya çıkması için şahıs kadrosundaki en az iki unsurun bir arada olması veya onları birbirine bağlayan ilişkilerinin olması gerekir. Şöyle açılayacak olursak; “vaka çeşitli sebeplerden dolayı bir arda bulunmak veya birbiriyle ilgilenmek mecburiyetinde olan şahıslar arasındaki münasebetten kaynaklanır” (5) dediğimizde kaynak itibariyle şahıslar arasındaki ilişki , vakayı şekillendirir. Bu ilişki de üç şekilde karşımıza çıkar: birincisi arzu etmek, ikincisi iletişimde bulunmak üçüncüsü ise iştirak etmektir.
Eserdeki şahıslar için ortak özellik itibari olmalarıdır demiştik. Bütün şahısların itibari olmalarına rağmen bunların bir kısmına, vakanın ortaya çıkarılması için ihtiyaç duyulurken bir kısmı ise sadece dekoratif özellikler gösteriri. Bu iki özelliğin dışında bir de yazarın sözünü emanet ettiği kişi kimliğiyle görünen şahıslar vardır. Şimdi bunları madde halinde gösterelim:
- Vakanın Ortaya Çıkışında Rol Alan Şahıslar:
Vakanın her bölümünde, şahıs kadrosunu oluşturan şahısların ilişkilerinden kaynaklanan durumlarla karşılaşmaktayız. Bu özelliği bakımından şahıslar vakanın oluşabilmesi için sorumluluk yüklenirler. Sorumluluk yüklenen şahısları şöyle sıralayabiliriz: Asıl kahraman, Hasım veya Karşı güç, arzu edilen ve korku duyulan nesne, yönlendirici, alıcı, yardımcı.
- Yazarın Sözünü Emanet Ettiği Şahıslar:
Bu tip şahıslarda anlatıcının ruhi özellikleri görülür. Tamamıyla eseri yaratan kişi eserdeki bir şahısı araç olarak kullanır. Yazarın düşünce ve hayat karşısındaki tutumu ifade eden kahraman bir insan tip olarak düşünüleceği gibi bir kavram veya sembol de olabilir.
- Dekoratif Unsur Olarak Şahıslar:
Bu tip kahramanlar sinema ve tiyatro alanlarında görülen figüranlık özellikleri taşımaktadırlar. Genel olarak vakaya ait parçanın canlanmasını sağlayıcı yardımcı unsurlardır. Üstlendikleri herhangi bir fonksiyon yoktur. Bunun yanı sıra eserlerde bu kahramanların psikolojik özelliklerinden de söz etmek imkansızdır.
Yorumlar
